Truyền thuyết DamSan

Tây Nguyên thời đó có một ngày hội dân tộc thật náo nhiệt, trong lễ hội có anh chàng ĐamSan đẹp trai khỏe mạnh, săn bắn giỏi làm nương rãy cừ, lại có lòng nhân từ và hiền hậu, giúp đỡ người gìa và kẻ yếu, các cô gái trong làng đều mến đức khen tài. Nhưng ĐamSan không để ý một ai.
Nhân ngày Hội làng dưới ánh lửa bập bùng, trai gái trong buôn làng cùng nhau ca hát nhẩy múa theo điệu Công Chiêng, tiếng hò reo vang hết cả một khu rừng, còn các già làng thì ngâm nga bên những choé rượu cần chuyện trò rôm rả, trong đám con gái nổi bật nhất có một cô gái có gương mặt trái xoan, đôi má ửng đỏ dưới ánh lửa hồng, cùng đôi mắt to đen tròn với nụ cười chúm chím.
Cô gái có cái tên H’Bia, đẹp như một nữ chúa rừng xanh trong chuyện thần thoại.
Càng về khuya tiếng cồng chiêng càng chập chờn rộn rã, từ trên nhà Rông những chàng trai cô gái bước xuống cầu thang tạm biệt về nhà, để ngày mai vào hội chính của làng và cùng nhau chơi tiếp, H’Bia bị trượt chân ở cầu thang nhưng may thay nàng không ngã, vì đã có ĐamSan người trai trẻ đã hứng đỡ vào lòng. Và kể từ đó đôi trai tài gái sắc họ yêu nhau thắm thiết.
Chàng trai Đam San với thân hình vạm vỡ cùng chiếc nỏ săn bắn hàng ngày, bên cô gái xinh đẹp chăm chỉ dệt vải, nàng đã dệt cho chàng những tấm vải dày, để chàng khi săn thú trong rừng xanh khi đông về gía lạnh, họ sống với nhau trong tình cảm hiền hòa êm đẹp, chỉ còn chờ cha mẹ hai bên nhờ thầy Mo chọn ngày hỏi cưới.
Nhưng hạnh phúc của họ đã vụt khỏi tầm tay vì sự đổi thay của thầy Mo (thầy cúng) gian xảo.
Thầy Mo muốn yêu H’Bia mà không được. Nên đã báo cho gia đình ĐamSan phải bắt ĐamSan lấy vợ ngay, vì con Ma không muốn cho ĐamSan cưới H’Bia, nếu gần nhau sẽ mang hoạ chết liền, theo phong tục, ĐamSan phải nghe theo ý của gia đình, và lời của thầy Mo, vì sợ ma quỷ thánh thần báo hại…
Rồi đám cưới ĐamSan được tổ chức rình rang với tiếng cồng chiêng vang cả núi rừng… H’Bia bỏ buôn làng cha mẹ vô tận rừng sâu, để tránh tiếng cồng chiêng của đám cưới ĐamSan, H’Bia đi… đi mãi … H’Bia ngã gục chết bên bờ suối lạnh… hoá thành con chim K’Nia của núi rừng Tây Nguyên từ thuở ấy cho đến bây giờ.
Lại kể đến ĐamSan phải nghe theo gia đình, nhưng đám cưới vừa xong, anh liền chạy vào rừng đi tìm người yêu quý H’Bia, nguyện thề sống chết có nhau khi đến bờ suối nhỏ anh mỏi mệt lả người, thì anh nghe tiếng chim K’Nia như thỏ thẻ tâm tình, anh mơ màng kiệt sức và gục chết bên bờ suối vắng, anh đã hóa thành cây hoa PơLang, những cánh hoa đẹp và thơm nhất của núi rừng Tây nguyên còn mãi cho đến bây giờ.